Slaapproblemen komen zo vaak voor dat onvoldoende slaap als een epidemie voor de volksgezondheid word gezien. Een van de redenen? Bijna een kwart van de Nederlanders kampt met slaapproblemen en onder de arbeidsongeschikten loopt dat percentage op tot 58 procent, blijkt uit de gezondheid enquete van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat kan een grote impact hebben op ons lichamelijke en geestelijke gezondheid.
Enkele van de meest voorkomende slaapstoornissen zijn slapeloosheid, slaapapneu, rusteloze benen syndroom (RLS), en narcolepsie. Hier zijn de basisprincipes die je over elk van hen moet weten:
1. Slapeloosheid
Een slaapstoornis waarbij mensen moeite hebben in slaap te vallen of in slaap te blijven. Mensen met slapeloosheid hebben een of meer van de volgende symptomen:
- Moeite om in slaap te vallen.
- Vaak wakker worden gedurende de nacht en moeite hebben om weer in slaap te komen.
- Te vroeg wakker worden in de ochtend.
- Onverfrissende slaap.
- Ten minste één probleem overdag hebben, zoals vermoeidheid, slaperigheid, stemmingsproblemen, concentratieproblemen, ongelukken op het werk of tijdens het autorijden, enz. als gevolg van slechte slaap.
Slapeloosheid varieert in hoe lang het duurt en hoe vaak het voorkomt. Ongeveer 50% van de volwassenen heeft af en toe last van slapeloosheid, maar één op de tien lijdt aan chronische slapeloosheid.
Kortdurende slapeloosheid wordt gedefinieerd als slaapproblemen die minder dan drie maanden duren, terwijl chronische slapeloosheid betekent dat je al drie maanden lang minstens drie nachten per week last hebt van slaapproblemen.
Wat veroorzaakt slapeloosheid?
Kortdurende of acute slapeloosheid kan worden veroorzaakt door stress in het leven (zoals verlies of verandering van baan, overlijden van een dierbare of een verhuizing), een ziekte of omgevingsfactoren zoals licht, lawaai of extreme temperaturen.
Langdurige of chronische slapeloosheid kan worden veroorzaakt door factoren zoals depressie, chronische stress en pijn of ongemak 's nachts. Ook door het zorgen maken over of je wel in slaap komt en het gedrag dat zich rond het slaapprobleem ontwikkelt (bv. uitslapen en dutten, piekeren in bed) hebben de neiging om de slapeloosheidssymptomen te verlengen.
Slapeloosheid behandelen
Gelukkig zijn er tal van behandelingsmogelijkheden beschikbaar. De gouden standaard is cognitieve gedragstherapie, waarbij een goede slaaphygiëne wordt gevolgd. Hiervoor hebben wij een handig ebook geschreven vol met tips om beter in slaap te komen en te blijven. Als veranderingen in je levensstijl niet werken, kan medicatie helpen.
2. Slaapapneu
Slaapapneu is een mogelijk ernstige slaapstoornis die optreedt wanneer de ademhaling van een persoon tijdens de slaap wordt onderbroken. Mensen met onbehandelde slaapapneu stoppen herhaaldelijk met ademen tijdens hun slaap.
Symptomen die je doen vermoeden dat je slaapapneu hebt, zijn een verstoorde ademhaling (het is moeilijk om te ademen of je stopt soms een minuut lang met ademen), hoofdpijn in de ochtend, extreme vermoeidheid overdag, prikkelbaarheid, moeite met helder denken en een beperkte aandachtsspanne.
Er zijn twee soorten slaapapneu: obstructieve en centrale.
Obstructieve slaapapneu (OSA) is de meest voorkomende van de twee. Het wordt veroorzaakt door een blokkade van de luchtweg, meestal wanneer het zachte weefsel achter in de keel tijdens de slaap dichtklapt. Symptomen van OSA kunnen zijn: snurken, slaperigheid overdag, vermoeidheid, rusteloosheid tijdens de slaap, naar lucht happen tijdens de slaap en concentratieproblemen.
Bij centrale slaapapneu (CSA) is de luchtweg niet geblokkeerd, maar vertellen de hersenen het lichaam niet dat het moet ademen. Dit type wordt centrale apneu genoemd omdat het verband houdt met de werking van het centrale zenuwstelsel. Mensen met CSA kunnen naar lucht happen, maar melden meestal dat ze 's nachts herhaaldelijk wakker worden.
Wat veroorzaakt apneu?
Variabelen zoals roken, op de rug slapen, familiegeschiedenis, alcohol, hoog gewicht, verstopte neus, hormonale aandoeningen zoals hypothyreoïdie, en gewoon je anatomische kenmerken kunnen de oorzaak zijn.
Slaapapneu behandelen
Als je (of je partner) vermoedt dat je slaapapneu heeft, ga dan naar een arts die je zal helpen bij het bepalen van je behandelplan. Veranderingen in levensstijl, zoals afvallen, op je zij slapen en het gebruik van kalmerende middelen verminderen, kunnen voor sommige mensen al voldoende zijn om het probleem op te lossen. Anderen hebben echter speciale apparatuur nodig, zoals een continu positieve luchtwegdruk- (CPAP) of bi-level positieve luchtwegdruk- (BiPAP) machine, om hun luchtweg tijdens de slaap open te houden.
3. Rusteloze benen syndroom
Het rustelozebenensyndroom (RLS) is een slaapstoornis die een intense, vaak onweerstaanbare drang om de benen te bewegen veroorzaakt. Dit gevoel wordt opgewekt door rust zoals liggen in bed, langdurig zitten zoals tijdens het autorijden of in een theater. RLS treedt meestal 's avonds op, waardoor het moeilijk is in slaap te vallen en in slaap te blijven. Het kan gepaard gaan met problemen met slaperigheid overdag, prikkelbaarheid en concentratie. Vaak willen mensen met RLS rondlopen en met hun benen schudden om het onaangename gevoel te verlichten.
Wat veroorzaakt RLS?
Dat is vaak moeilijk te achterhalen, maar familiegeschiedenis en zwangerschaps- en hormonale veranderingen kunnen een rol spelen.
Rustelozebenensyndroom behandelen
Leefgewoonten kunnen helpen om de symptomen van RLS te verlichten. Dat betekent dat je regelmatig moet bewegen, cafeïne moet vermijden, een warm bad moet nemen, je benen moet masseren, een goede slaaphygiëne moet hebben, koude of warme kompressen op je ledematen moet aanbrengen en een voor RLS ontworpen voetpakking moet gebruiken.
Je arts kan je ook medicijnen voorschrijven of controleren of je een ijzertekort hebt, dat gepaard kan gaan met de symptomen van RLS.
4. Narcolepsie
Narcolepsie is een neurologische stoornis van de slaapregulatie die de controle van slaap en waakzaamheid beïnvloedt. Mensen met narcolepsie ervaren overdag buitensporige slaperigheid en intermitterende, oncontroleerbare episodes van in slaap vallen overdag. Deze plotselinge slaapaanvallen kunnen optreden tijdens elk type activiteit op elk moment van de dag. Sommige patiënten met narcolepsie ervaren plotseling verlies van spierspanning. Dit wordt kataplexie genoemd wat kan leiden tot onduidelijke spraak of spierzwakte bij het lachen of bij het uitdrukken van andere emoties; dit wordt vaak uitgelokt door een intense emotie.
Wat veroorzaakt Narcoleptie?
Je kunt zelfs slaapverlamming krijgen, wat betekent dat je niet meer kunt spreken of bewegen als je wakker wordt of gaat slapen. Artsen weten nog steeds niet zeker wat narcolepsie veroorzaakt. Bij sommige mensen kan een laag gehalte van een chemische stof in de hersenen, hypocretine genaamd, een rol spelen. Genetica kan ook een factor zijn.
Narcolepsie behandelen
Narcolepsie is niet per se te genezen, maar je arts kan mogelijk medicijnen voorschrijven en veranderingen in de levensstijl voorstellen, zoals dutjes doen, regelmatig sporten, een consistent slaap-waakschema instellen en handhaven, en het vermijden van alcohol en nicotine.
